Opvoeders word aangemoedig om 'n groot sirkel op die muur te maak en groot pyle te gebruik wat uit blou of selfs swart plastiese sakke gesny word. Sny wit letters uit om die woord "Fotosintese" in die middel van die sirkel uit te spel. Plak groot plakkate op die pyle wat sê:
Prente van plante kan miskien uitgeknip word, of leerders kan in Kuns plante en diere maak en langs die etikette plak wat hulle illustreer. Skep 'n woordelys, deur woorde wat verband hou met die onderwerp, rondom die klaskamer te plaas. Vertel aan die leerders dat hulle plantnavorsers gaan wees wat moet uitvind wat hierdie woorde beteken en hoe hierdie woorde verband hou met plante en fotosintese.
Met die inleiding van hierdie onderwerp kan die opvoeder die leerders herinner aan onderlinge afhanklikheid, wat in Graad 5 behandel is. Bespreek hoe diere en plante onderling afhanklik is van mekaar - plante produseer voedsel en suurstof vir diere, terwyl diere - sodra hulle doodgaan - verrot en voedingstowwe in die grond terugplaas vir plante en koolstof vrystel in die lug om die koolstofsiklus voort te sit.
Groen plante is net soos fabrieke! Hulle maak kos vir hulleself en vir elke dier op aarde wat sonligenergie, water en die gas koolstofdioksied gebruik. Hulle hersirkuleer die lug en maak suurstof sodat ons kan asemhaal.
'n Fabriek is 'n plek waar goedere of produkte gemaak/aanmekaargesit/geproduseer word en dan by ander plekke afgelewer word om gebruik te word. Plante word daarom as fabrieke beskou, want hulle gebruik rou materiaal om nuwe produkte (kos) te maak.
Plante maak kos vir hulself en plante is die begin van die voedselketting, daarom maak alle diere - of dit herbivore is wat plante direk eet, of karnivore wat die herbivore eet - staat op plante vir kos.
Wetenskaplikes het uitgevind presies hoe plante in staat is om al hierdie dinge te doen. Kom ons kyk van naderby hoe wetenskaplikes dit uitgevind het en kyk hoe plante vir hulself en ons kos maak.
Fotosintese is die proses wat plante gebruik om die energie van sonlig te verander in energie vir voedsel. Plante verander ligenergie van die son in voedselenergie. Fotosintese vind plaas in alle groen dele van 'n plant. Blare is gewoonlik die groenste dele van 'n plant. Plante doen dit dus meestal in hul blare.
Daar is 'n paar belangrike vereistes sodat fotosintese kan plaasvind:
1.Chlorofil: Chlorofil is 'n groen stof wat plante gebruik om ligenergie van die son vas te vang. Chlorofil is baie belangrik. Daarsonder kan plante nie sonligenergie gebruik om voedsel te maak nie. Suurstofvlakke in die lug sal ook daal. Indien dit gebeur, sal plante en diere versmoor.
As 'n pretaktiwiteit kan leerders buitetoe geneem word om te kyk of daar ander kleure in blare gevind kan word en nie net die groen pigment chlorofil nie. Alhoewel groen chlorofil oorheers, is daar ook geel, oranje en pers pigmente in blare, veral in die herfs wanneer die blare van kleur verander. In die liggaam is die pigment melanien die hoof bepaler van velkleur en kan ook in die hare en iris van die oog gevind word.
2.Sonlig: Sonlig bevat energie. Plante gebruik hierdie energie om suikers (koolhidrate) te maak van water en koolstofdioksied.
3.Water: Die wortels van 'n plant absorbeer water en voedingstowwe uit die grond. Water is 'n oplosmiddel in alle lewende dinge. Opgeloste stowwe beweeg deur die liggaam na waar hulle die meeste benodig word. Net soos jy het plante ook are vir hierdie beweging. Die are vervoer suikers van die blare afwaarts. Fotosintese kan slegs plaasvind in 'n wateroplossing. Water is ook belangrik, want dit verskaf ondersteuning sodat die plant regop kan bly. Net soos jy het plante ook geraamtes. Plante het egter net watergeraamtes!
In die tweede termyn in Materie en Materiale sal leerders meer leer oor mengsels, oplossings en die oplos van stowwe en dus sal hierdie proses vir hulle meer sin maak. Verwys terug na hierdie afdeling wanneer u oplossings behandel en water bespreek as 'n oplosmiddel.
4.Koolstofdioksied Die plant absorbeer of neem koolstofdioksied in uit die lug deur klein gaatjies. Hierdie gaatjies word regoor die plant gevind, meestal onder die blare
5. Grond: Die grond verskaf minerale voedingstowwe en water vir die plant wat noodsaaklik is gedurende fotosintese. Grond veroorsaak ook dat die plant geanker word, anders sal dit nie regop kan staan nie.
'n Uitstekende webwerf oor fotosintese http://www.realtrees4kids.org/sixeight/letseat.htm
Plante gebruik chlorofil, sonlig, water en koolstofdioksied om kos te maak. Hier is 'n eenvoudige illustrasie om te verduidelik hoe die proses plaasvind:
Stysel is onoplosbaar in water, daarom stoor plante stysel en nie glukose, wat oplosbaar is in water, nie. Verwys terug na hierdie afdeling wanneer oplosbare en onoplosbare stowwe in die tweede termyn gedoen word.
Berei voor vir hierdie aktiwiteit deur die verskillende benodigde items te versamel. Die karakters het verskillende kleure nodig om te identifiseer wat hulle voorstel, waarskynlik T-hemde wat hulle oor hul klere kan aantrek, of andersins 'n serp, strik of gekleurde papier wat hulle voor op hulle klere kan vasspeld. Foelie, "glitter" en tou is nodig vir die wortels. Vir die diere kan maskers uit papierborde gemaak word. Sny gate uit vir die oë en maak om die kop vas met 'n stuk tou. Leerders kan dieregesigte op die voorkant teken.
AANWYSINGS:
Die dramatisering: Wanneer die dramatisering begin, sit die glukose- en suurstofakteurs in klein groepies rondom die plante met hulle koppe gesak. Hulle moenie na die gehoor kyk nie.
Die verteller stel die toneel voor en verduidelik die verskillende prosesse soos dit plaasvind.
Die son skyn in die middel van die verhoog. Die leerders kan draai of hul arms oplig om die sonlig, wat daaruit straal, voor te stel.
Die plante staan weg van die son en die reënwater akteurs kan vir hulle water "gee" deur saggies die rys of soortgelyke klein voorwerpe oor hul koppe te gooi. Daarna kan hulle rondom die plante gaan sit.
Die koolstofdioksied akteurs hardloop weg van die diere af en maak 'n sirkel rondom die plante. Dan kan hulle rondom die plante gaan sit.
Nou staan die akteurs op wat suurstof en glukose voorstel en hardloop rondom die plante. Dan kan hulle na die diere toe hardloop om te wys dat hulle suurstof en voedsel ontvang.
Miskien kan hierdie hele toneel 'n paar keer herhaal word om te wys dat die siklus homself herhaal.
VRAE:
Waarom gaan plante dood in tye van droogte?
Daar is baie prosesse wat stop sonder water, waarvan fotosintese een is. Plante kan nie sonlig fotosinteer sonder water nie. As hulle nie kan fotosinteer nie, kan hulle nie glukose produseer wat die lewensprosesse in die plant ondersteun nie. As die plant nie sy eie lewensprosesse kan ondersteun nie, sal dit doodgaan. Die plant verloor ook sy ondersteuning van die water in die are wat as 'n "geraamte" moet dien.
In Graad 5 is daar gekyk na grond - veral die gronddeeltjies en watter tipes grond die beste is vir plantegroei. Dit sal egter waardevol wees om in hierdie afdeling klem te lê op grond en 'n bespreking te hê oor waaruit grond bestaan, naamlik organiese en anorganiese materiaal, water, lug, rots en sand. Waar moontlik kan voorbeelde van verskillende tipes grond na die klas gebring word (soos leemgrond, klei en seesand). Laat die leerders die grond aanraak, voel en verken waaruit grond bestaan.
Fotosintese is die proses in plante, wat die energie van sonlig verander na 'n vorm van energie wat diere kan eet en gebruik om hulle eie prosesse uit te voer.
Plante verander glukose in stysel, byvoorbeeld mielies (mielies en mielieblom), rys (rysmeel en rys) en koring (meel).
Plante stoor hierdie voedsel in verskillende dele van die plant wat deur diere geëet kan word. Plante kan dit stoor in hul blare, stingels of wortels, blomme, vrugte of sade.
Kyk na die volgende voorstellings van verskillende plantprodukte. Identifiseer by elke voorstelling watter deel van die plant ons eet (bv.: Wanneer ons 'n appel eet, eet ons die stingel, die wortel, die vrug of die saad van die plant?) Gebruik die spasie hier onder om 'n tabel te trek van jou antwoorde.
|
Plant |
Deel wat ons eet |
|
Kool |
Blom |
|
Tamaties |
Vrugte |
|
Aartappels |
Wortel |
|
Broccoli |
Blom |
|
Seldery |
Stingel |
|
Wortels |
Wortel |
|
Sonneblomsade |
Saad |
|
Blaarslaai |
Blaar |
|
Suikerriet |
Stingel |
|
Haselneute |
Saad |
|
Mielies |
Saad |
|
Piesangs |
Vrugte |
Ons weet dat plante glukose ('n suiker) maak, maar hulle stoor stysel. Kom ons vind uit wat die verskil is.
BEREI VOORAF: Berei ten minste 10 verskillende soorte plantprodukte voor vir hierdie les en merk elke item van 1-10. Sny vrugte, aartappels en lekkers in byt-grootte blokkies. Plaas meel, gekookte rys ensovoorts in bakkies. Gebruik lepels om die meel, gekookte rys ens. te proe.
BELANGRIK: Voordat hierdie aktiwiteit gedoen word, moet die opvoeder eers seker maak of enige leerders allergies is vir hierdie kos en of leerders met suikersiekte toegelaat is om die vrugte of lekkers te proe of te eet.
MATERIALE:
AANWYSINGS:
Terwyl die leerders omruil met hul geblinddoekte maats, herrangskik die kos met die nommers om regverdig te wees. Die doel van die toets is nie om die presiese naam van die vrugte en kos vas te stel nie, maar om vas te stel dat smaak nie 'n geskikte metode is om te toets vir suiker of stysel nie. Gewoonlik is suikers soet en stysel nie, maar dit is nie altyd die geval nie.
VRAE:
Was dit maklik om elke keer te onderskei tussen die suiker en stysel? Watter kosse was vir jou moeilik om te klassifiseer?
Wat merk jy op oor die verskil tussen 'n stysel en suiker op grond van die smaak?
Suikers is soet, stysels is nie.
Om SMAAK te gebruik om te bepaal of voedsel 'n suiker of 'n stysel is, is nie baie betroubaar nie.
Daar is 'n spesifieke toets wat deur wetenskaplikes gebruik word om te bepaal of 'n sekere kossoort 'n stysel is of nie. Dit word die Jodium Stysel Toets genoem.
Jodiumoplossing is 'n spesiale oplossing wat gewoonlik 'n bruin vloeistof is.
Jodium is wat ons 'n indikator kan noem.
Wanneer jodiumoplossing op stysel gedrup word, kombineer die jodium en die stysel en vorm 'n blou kleur. Hierdie toets word gebruik om te bepaal of daar stysel in 'n sekere kosssort is.
Kom ons kyk hoe dit werk!
Nota: Daar sal NIE geproe word in hierdie aktiwiteit nie.
MATERIALE:
AANWYSINGS:
Verduideliking van waarom stysel blou-swart raak wanneer jodium daarmee in aanraking kom: Stysel is saamgestel uit glukosepolimere. Lang liniêre kettings word amilose genoem. Amilose vorm 'n struktuur wat lyk soos 'n hol buis. Sekere molekules, insluitende jodium, kan binne-in hierdie buis vassit. Die samestelling van die jodium wat hier vassit, vorm die kenmerkende blou-swart kleur. Die stysel self word nie verander nie.BELANGRIK: Hierdie verduideliking is nie noodsaaklik vir die leerders nie, maar dit is nodig om te verduidelik dat die jodium met die stysel reageer om die blou-swart kleur te vorm.
|
Name van Kossoort |
Stysel of nie? |
|
|
1 |
||
|
2 |
||
|
3 |
||
|
4 |
||
|
5 |
||
|
6 |
||
|
7 |
||
|
8 |
||
|
9 |
||
|
10 |
||
|
11 |
||
|
12 |
VRAE: VRAE:
Watter toets is volgens jou die akkuraatste om te toets vir stysel - die proetoets of die jodium stysel toets?
Het die diereprodukte soos die kaas en gekookte eier stysel bevat? Waarom dink jy so? ?
Diere produseer of stoor nie stysel nie. Stysel word slegs in plantprodukte gestoor.
Diere stoor wel koolhidrate, maar nie in die vorm van stysel nie. Diere stoor glukose in die vorm van glikogeen.
All animals and plants need oxygen to live and carry out their life processes.
Gedurende die dag en nag neem diere suurstof in en asem koolstof dioksied uit. Die suurstof stel energie van die voedsel in die liggaam vry vir die lewensprosesse.
Kan jy onthou wat die sewe lewensprosesse van alle lewende dinge is? Skryf hulle hieronder neer.
Beweging, voortplanting, sintuiglikheid, voeding, uitskeiding, asemhaling, groei.
Net soos enige ander lewende wese, gebruik plante suurstof gedurende die dag en nag. Die plante gebruik suurstof om te groei sowel as vir die ontwikkeling van byvoorbeeld nuwe plante, sade, blare en lote. Daarom vervaardig hulle ook koolstof dioksied as 'n afvalproduk sodra die suurstof gebruik is.
Plante fotosinteer nie gedurende die nag nie omdat daar nie sonenergie beskikbaar is om dit te doen nie. Daarom benodig hulle slegs koolstof dioksied gedurende die dag vir fotosintese.
Hierdie siklus van suurstof vervaardiging en gebruik, en koolstof dioksied gebruik en vervaardiging, is baie belangrik vir lewe op Aarde.
AANWYSINGS:
VRAE:
Maak 'n lys van lewende organismes in hierdie prent wat beide suurstof en koolstof dioksied vervaardig.
Boom, riete, waterplante, struike en op die wal
Identifiseer drie lewende organismes in hierdie prent wat nie suurstof kan produseer nie.
Vis, duiker (bok), eekhoring, naaldekoker
Voorspel wat jy dink sal gebeur indien al hierdie diere uit hierdie habitat verwyder word.
Nie veel sal waarskynlik verander nie, aangesien die blare wat verrot steeds koolstof dioksied sal afgee vir die plante om te gebruik, sowel as die koolstof dioksied wat die plante self produseer.
Watter twee lewensprosesse is betrokke by die die koolstof dioksied/suurstof siklus?
Inaseming van suurstof en uitaseming van koolstof dioksied
Voltooi die siklus deur die ontbrekende inligting vir die twee pyle aan die linkerkant van die illustrasie in te vul. Benoem pyle 1 en 2.
Verduidelik waarom diere nie sal oorleef indien alle plante op Aarde skielik sou uitsterf nie.
Hoekom sê ons dat suurstof en koolstof dioksied 'n siklus vorm?
Vir die voortbestaan van lewe op Aarde moet daar 'n onuitputbare voorraad suurstof en koolstof dioksied wees. Dit kom in 'n siklus voor om te verseker dat gelyke hoeveelhede van beide geproduseer word.
Lys die vier goed wat lewensbelangrik is vir plante en fotosintese.
Sonlig energie, water, koolstof dioksied, chlorofil.
|
Woordboks:
|
Grond is saamgestel uit _____, _____, _____, _____.
Die saailinge wat in die koerantpapier of watte geplant is, het glad nie baie goed gegroei nie, alhoewel hulle sonlig en water gehad het. Wat kon hulle nie uit die koerantpapier of watte kry wat plante normaalweg uit die grond kry nie?
Voedingstowwe en minerale
Waar vind fotosintese gewoonlik plaas? Verduidelik jou antwoord.
Fotosintese vind gewoonlik in die blare plaas. die blare is groen omdat dit chlorofil bevat. Die blare word aan die meeste son blootgestel wat die proses van fotosintese stuur.
Dink jy fotosintese vind snags plaas? Verduidelik jou antwoord.
Nee, dit sal nie plaasvind nie. Snags is daar nie sonlig energie om die proses van fotosintese te stuur nie.
Wat word die suiker wat plante gedurende die proses van fotosintese produseer, genoem?
Glukose
As wat stoor plante die glukose? Lys sommige van die plekke waar dit gestoor word.
Stysel. Gestoor in blare, stamme, wortels, blomme, sade, vrugte.
